Όταν θα μεγαλώσεις θα καταλάβεις!

"Δουλειά μας σ' αυτήν τη ζωή δεν είναι να διαμορφώσουμε τον εαυτό μας σε κάτι ιδεώδες που φανταζόμαστε πως έπρεπε να είμαστε, αλλά να ανακαλύψουμε τι είμαστε ήδη και να το πραγματώσουμε."

Στίβεν Πρέσσφιλντ (Ο πόλεμος της τέχνης)

- Μπαμπά, γιατί πάντα όταν παίρνει η θεία Μαρία τηλέφωνο, στο τέλος φωνάζεις?

- Γιατί λέει βλακείες!

- Η θεία λέει βλακείες;

- Όχι  παιδάκι μου, δε λέει βλακείες η θεία σου (μέσα στα νεύρα όμως)

- Ε τότε;

- Όταν μεγαλώσεις θα καταλάβεις!

Αποστομωτική απάντηση! Πως θα μπορούσε να μεταφραστεί άραγε; «Τα παιδιά, είμαστε χαζά και δεν καταλαβαίνουμε τι λένε οι μεγάλοι» ή «Η θεία Μαρία λέει βλακείες, κι ο μπαμπάς λέει σ’ εμένα ψέματα για να την καλύψει!» ή «Αφού έτσι κι αλλιώς δεν καταλαβαίνω, γιατί να διαβάζω για το σχολείο; Όταν μεγαλώσω θα τα καταλάβω όλα!» ή «Όταν ρωτάω κάτι για τη θεία ο μπαμπάς τσαντίζεται, καλύτερα να μην τον ρωτάω τίποτε»,  έως και το ακραίο «Όταν η θεία δε λέει βλακείες στον μπαμπά, ο μπαμπάς θυμώνει… Καλύτερα να προσέχω και να λέω μόνο βλακείες στον μπαμπά!»

Δύσκολο να υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει ακούσει αυτήν την απάντηση. Και κάποιες φορές δεν είναι και παράλογο, π.χ. όταν ένα παιδί ρωτά τι είναι το σωματίδιο του Higgs, ή γιατί η οικονομία χρειάζεται να περάσει σε φάση ανάκαμψης, ή πως αποδεικνύεται η αρχή της απροσδιοριστίας.  Κλασσικές ερωτήσεις επτάχρονου, ε; Κάθε μέρα που ξυπνά ο μικρός Γιωργάκης, τέτοια αραδιάζει! Του έρχεται έκλαμψη του παιδιού μπας και βρει τη νέα θεωρία της σχετικότητας τώρα που πάτησε το πόδι του στο δημοτικό. (Παρεμπιπτόντως αν όντως τέτοια αραδιάζει, είναι για τη NASA, καλύτερα να μην αργεί).

Όμως πώς να απαντήσει ο μπαμπάς, που τα έχει πάρει στο κρανίο και δεν ξέρει καλά-καλά κι ο ίδιος γιατί; Μπορεί όντως η θεία Μαρία να λέει βλακείες, κι ο άνθρωπος να έχει απαυδήσει. Αλλά να κλείσει το τηλέφωνο στην κουνιάδα του; Ντροπή! ‘Η να πει στο παιδί ότι η θεία του λέει ότι της κατέβει στο κεφάλι, να έρθει εκείνη καμιά μέρα από το σπίτι, να το πετάξει ο μικρός και να γίνει το σώσε! Ίσως πάλι η θεία Μαρία, να τον πιέζει να κάνει κάτι που της είχε υποσχεθεί κι εκείνος να μη θέλει. Ε δεν πάει να πει στον μικρό ότι της έβαλε τις φωνές, επειδή του ζήτησε να πάνε την άλλη Κυριακή στον γάμο της ξαδέλφης τους!  Ή μπορεί να του λέει μόνο κάτι που δε θέλει να το ακούσει, και να τα λούζεται τελικά η θεία. Αυτό κι αν είναι πια, να πει στο παιδί ότι η Μαρία του ζήτησε να πατήσει και λίγο πόδι στη δουλειά - που τον τελευταίο καιρό δουλεύει δεκαπέντε ώρες τη μέρα - κι αυτού του γύρισε το μυαλό;

Γιατί άραγε δεν μπορούμε να τα πούμε αυτά, και πολλά ακόμα, σε ένα παιδί, αλλά θα τα καταλάβει μαγικά όταν μεγαλώσει; Και παραδόξως συνήθως τα καταλαβαίνει! Θα το βοηθήσει πράγματι όταν καταλάβει; Πόσο μας βοήθησε εμάς που καταλάβαμε; Δεν είναι σωστό να κλείσουμε το τηλέφωνο στην αδελφή. Δεν είναι σωστό να μην πάμε στο γάμο. Δεν είναι σωστό να μη θέλουμε να δουλεύουμε δεκαπέντε ώρες τη μέρα. Γιατί όμως να μην είναι σωστό; Ποιος το είπε; Εμείς γιατί τον εμπιστευόμαστε; Γιατί να μη λέμε αυτό που θέλουμε; Γιατί να μην κάνουμε αυτό που θέλουμε; Γιατί να φτάνουμε να λέμε ψέματα, στον εαυτό μας πρώτα, κι ύστερα στους άλλους, για να υπερασπιστούμε το «σωστό»; Γιατί να επιδιώκουμε να κάνουμε τα παιδιά μας «καλά», ώστε να καταφέρουν να έχουν μια μέρα τις ίδιες απορίες.

Πίσω από τα «πρέπει» κρύβεις τα «θέλω» σου. Πίσω από τα «σωστά» κρύβεις την ευκαιρία που έχεις να πειραματιστείς με τη ζωή. Πίσω από την ασφάλεια της κοινωνίας και της αποδοχής της, στριμώχνεις την αγάπη και τον αυτοσεβασμό σου. Σε μια εποχή που η έκθεση στο internet, στην τηλεόραση, στο facebook, στο twitter, και σε χίλια δυο άλλα που κατακλύζουν τη ζωή σου, είναι πρώτη προτεραιότητα πολλών, εσύ κρύβεις τον πραγματικό σου εαυτό. Στριμώχνεσαι πίσω από τα «σωστά» και τα «λάθος» που παραλογιζόμενα εκρήγνυνται γύρω σου. Δε φαίνεσαι. Δε φαίνεσαι πουθενά. Σε λίγο μπορεί και να μην υπάρχεις. Και τι θα πετύχεις; Θα υποψιάζεσαι ότι μάλλον ζεις, μέσα από όλους αυτούς που τολμούν και φανερώνονται, κάνοντας αυτά που εκείνοι θέλουν να κάνεις, και σκεφτόμενος «σωστά» όπως εκείνοι θέλουν να σκέφτεσαι. Κι ας τους θεωρείς συχνά μικροπρεπείς, ασυνεπείς, παράλογους, ακόμα και σκέτο θόρυβο…..

«Εκείνοι» δεν είναι οι κακοί, οι συνωμότες, οι πολιτικοί, οι Αμερικάνοι πράκτορες ούτε οι τρομοκράτες. «Εκείνοι» είναι μια κοινωνία που προσπαθεί να συντηρηθεί, να αντέξει λίγο ακόμα, να λειτουργήσει με τους ίδιους κανόνες πρωτογονισμού από την εποχή των πολέμων, των λοιμών, της πείνας. Να συντηρηθεί όμως, όχι να εξελιχθεί…

Κι αν το δικό σου «θέλω» είναι καλύτερο από αυτό που ξέρεις για «σωστό»; Τι λες να κλείσεις το τηλέφωνο στην κουνιάδα σου, να μην πας στο γάμο, να δουλεύεις λιγότερες ώρες, να σταματήσεις να λες ψέματα και στο παιδί, και να περάσετε όλοι καλά κι εμείς καλύτερα;

Ο αιώνιος πόλεμος των φύλων

Αυτός ήταν ο αρχικός σχολιασμός θεατρικού έργου από κάποιον ηθοποιό. Μπορεί να ακούγεται σχεδόν κοινότυπο, βγαλμένο από τη ζωή, αλλά σοκαρίστηκα. Τι στο καλό προσπαθούμε να χτίσουμε σαν κοινωνία, αν μια αιωνιότητα και βάλε ήμασταν σε πόλεμο οι μισοί με τους άλλους μισούς; «Ολημερίς το χτίζανε το βράδυ εγκρεμιζόταν»  το γιοφύρι της Άρτας, κι όχι μόνο.

Γυναίκες: Πόσοι αιώνες φόβου, πόνου, ακύρωσης, αδιαφορίας, υποτίμησης, υποχρέωσης, θυμού έχουν περάσει από τα κύτταρά τους; Χρόνια προσπάθειας εύρεσης πλαγίων τρόπων, προσπάθειας για να προάγουν μια κοινωνία που δε τις εκτιμούσε, δε τις σεβόταν, που επέλεγε να τις αγνοεί. Πόσες γυναίκες που κακοποιήθηκαν κι αναρωτιούνται αν έφταιγαν οι ίδιες. Πόσα κορίτσια βγήκαν στην πορνεία από αμνημονεύτων ετών. Πόσες γυναίκες γκαστρώθηκαν (την ίδια λέξη χρησιμοποιούσαν και για τα σκυλιά) και έγιναν οι απόκληρες μιας κοινωνίας.

Άντρες: Πόσοι δεν έχουν επωμισθεί τόνους επιθετικότητας, βαρβαρότητας, υποτίμησης, φόβου απόρριψης; Άνθρωποι που δεν έπρεπε να αισθάνονται, που δεν έπρεπε να κλαίνε, που δεν έπρεπε καν να δείχνουν ποιοι είναι, αλλά να κρύβονται μπροστά στους άλλους και πρωτίστως μπροστά στον εαυτό τους.

Πόσα από αυτά κουβαλάμε ακόμα μέσα μας; Πόσα δεν έχουν πια κανένα νόημα,  κι όμως είναι εκεί για να σκάσουν μύτη με την πρώτη γρατζουνιά; Χιλιετίες το ανθρώπινο είδος έχει μάθει να ζει κάπως. Όπως…. Και τώρα τι; όλα αυτά διαγράφηκαν με μια μονοκοντυλιά τα τελευταία πενήντα χρόνια; Αν τα παιδιά γεννιούνται με χαρακτήρα και άποψη, μήπως δεν φέρουν πάνω τους τα κατάλοιπα αυτής της ιστορίας; Αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα. Ναι, αλλά ας μην ψάχνουμε σ’ αυτό τη μάνα μας και τον πατέρα μας. Νοοτροπίες, αρχές και επιταγές αμέτρητων κοινωνιών, και όχι μόνο, είναι που θα ανακαλύψουμε σ αυτήν τη φράση.

Και φτάνουμε σε ένα σήμερα, που τα πράγματα πάνε να αντιστραφούν. Άντρες και γυναίκες ξεπατικώνουν παρελθοντικές ανομίες οι μεν των δε. Οι γυναίκες λαίμαργα παίρνουν επιθετικότητα και αυταρχισμό των παλιών αρσενικών προτύπων, και τη βαφτίζουν δυναμικότητα. Οι άντρες διακριτικά δανείζονται πονηριές, μαλαγανιές και ψέματα, για να τα πουν ικανότητα επιτυχίας. Και πόσα άλλα… Αρσενικά και θηλυκά αναπαράγουν μια μάχη άμεσης ή έμμεσης επικράτησης. Θρηνούμε θύματα σ’ έναν πόλεμο που κάποιοι ονόμασαν αγάπη και έρωτα, κι έτσι τα θύματα αυξάνονται. Μη μας λείψουν τα θύματα, και δεν έχουμε να κλαφτούμε! Ας μην εξαπατόμαστε, δεν είναι έρωτας όταν υποχωρεί σε κάθε επιθυμία σου ή όταν πέφτει στα πατώματα που δεν πήρες τηλέφωνο, αλλιώς λέγεται. Αν το καλύτερο σεξ γίνεται μόνο μετά από έναν γενναίο καυγά δεν είναι αγάπη, μόνο κάποιοι που γλύφουν τις πληγές τους. Αυτό παλεύαμε να κάνουμε; Να ανταλλάξουμε μειονεξίες;

Όταν για αιώνες ο ένας προσπαθεί με αρνητικές συμπεριφορές να αντιπαλέψει τις αρνητικές ενέργειες του άλλου, κανείς δε θυμάται τα καλύτερα. Αλλά, έχουμε πια πάρει ανάσα από τους πολέμους, έχουμε γιατρέψει και τα κρίσιμα τραύματα, και δε μας χρειάζεται η εντατική. Έχουμε το εξαιρετικό προνόμιο να μπορούμε όλοι να παίζουμε ενεργητικό ρόλο σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Άνθρωποι του πολιτισμού, επιχειρηματίες, πολιτικοί, γονείς, εργαζόμενοι είμαστε, και μπορούμε να είναι όποιος/α το επιθυμεί. Κι αν βλέπαμε λοιπόν και την άλλη όψη, τη δημιουργική, την προοδευτική, την όμορφη πλευρά μας;

Κοίτα ΤΟΝ πόσες ιδέες κατεβάζει σε ελάχιστο χρόνο, πόσο πρόθυμος είναι, πόσο δημιουργικός, πόσο προσηλωμένος στο στόχο του, πόσο λογικός, πόσο σταθερός, πόσο δυνατός, πόσο όμορφος! Δες ΤΗΝ τι μπορεί να φτιάξει από το τίποτε, πόσο γρήγορα βάζει τάξη το χάος, πως υποστηρίζει τους πάντες άκοπα, πως δε χάνει το δάσος για το δένδρο, πόση υπομονή κι επιμονή έχει, πως γελά με το πιο απλό πράγμα! Κανείς από τούτους εδώ δε φοβάται, δε θυμώνει, δεν υποτιμά, δεν εξαπατά, δε βαριέται, δεν κάθεται ακίνητος μουρμουρίζοντας ή ουρλιάζοντας στη γωνιά του, περιμένοντας το τέλος του. Έχει τόσα να κάνει, τόσα να ζήσει μέχρι τότε. Γιατί να σκέφτονται και το τέλος; Έχουν αποδεχθεί κι αγαπούν την ύπαρξή τους. Ζουν το παρόν τους. Συνεργάζονται κι απλώνουν τη ζωή τους στον κόσμο. Κι η ζωή γίνεται δημιουργία απαλλαγμένη από το αρνητικό αποτύπωμα του παρελθόντος.

Μπορούμε να ζήσουμε τελικά όλοι μαζί εν ειρήνη, να χτίζουμε σαν άνθρωποι και να μη δαγκωνόμαστε σαν θηρία; Βοηθάει να θυμόμαστε την ιστορία μας, και να μην είμαστε τόσο αυστηροί ούτε μ’ εμάς ούτε με τους άλλους. Κάποιες καταγραφές έχουν χαραχθεί και δε διαγράφονται εύκολα. Αλλά αν θέλουμε, διαγράφονται. Φτάσαμε ως εδώ, γιατί όχι λίγο πιο πέρα;

Πως μεγαλώσαμε

"And I don't think the world is sold, I ‘m just doing what we're told."

One Republic (Counting Stars)

Με disco-μπάλες, βάτες, ψηλοκάβαλα γυναικεία παντελόνια, σακάκια με γυρισμένα μανίκια και λαμέ.

Με Λεππά, Kylie Minogue αλλά και Bon Jovi και Ξύλινα Σπαθιά.

Με τις πολιτικές διαδηλώσεις κοσμοσυρροή, τον Αντρέα, τον ήλιο του ΠΑΣΟΚ και τον πυρσό της ΝΔ, αλλά και τον Χάρρυ Κλυνν, τον απόηχο του κομμουνισμού, συνοδεία αξύριστης μασχάλης πότε-πότε.

Με κασέτες και δίσκους (τώρα τα λέμε βινύλια, τότε ήταν αυτονόητο ότι δεν είναι δίσκος σερβιρίσματος)

Με το πρότυπο career-woman, ένας όρος που τότε πρωτοεμφανίστηκε, αλλά και με Madonna και λευκά δαντελένια σοσόνια, και παντελόνια σωλήνες.

Με τον όρο πανκιά (τα) να ταυτίζεται με τους αναρχικούς, ναρκομανείς, funs συγκροτημάτων, αλκοολικούς, κάποτε επαναστατημένους φοιτητές, κι όποιο άλλο αποδιοπομπαίο τράγο της κοινωνίας

Με «17 Νοέμβρη» αλλά και «Ανήκομεν εις την Δύσιν»

Με «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» αλλά και «Τσοβόλα δώστα όλα»

Με Τομ Κρουζ στο Κοκτέιλ, με Τσάκωνα αλλά και με Αγγελόπουλο, που οι πιο πολλοί δεν καταλαβαίναμε.

Με Sport-Billy, με Κάντυ-Κάντυ, με Μάγια Μέλισσα, Σιλβέστρο και Τουίτι, αλλά και με Κατερίνα - Μανίνα, μάχη, μικρός-ήρως και Τεν-Τεν.

Με «Ακάκιε τα μακαρόνια να είναι Μίσκο», με «Ο επιμένων ελλη-νικά», με το γάλα βλάχας εβαπορέ που μεγαλώνει-μεγαλώνει-μεγαλωωωωνει γερά παιδιά! Και τότε βγήκαν πρώτη φορά τα φρέσκα γάλατα….

Με το HIV να πρωτοεμφανίζεται ως aids, και να ακούγεται από διάφορες πλευρές ότι είναι «η τιμωρία του Θεού για τη σεξουαλική ασυδοσία του κόσμου»

Με την Εθνική για πρώτη φορά να έρχεται πρώτη στο μπάσκετ στην Ευρώπη, κι όλα τα αγόρια να παρατούν το ποδόσφαιρο για το δίκτυ ενός καλαθιού.

Με το πρόγραμμα της τηλεόρασης να τελειώνει με το γνωστό βουκολικό άσμα τα μεσάνυχτα, και το video να αποτελεί must, εξ ού και η γνωστή κατάρα της εποχής «που να σου καεί το βίντεο»

Με την τηλεκάρτα απαραίτητο αξεσουάρ και κάποια τηλέφωνα να έχουν ακόμα καντράν. Όμως όλα ανεξαιρέτως να είναι Siemens.

Με τις πανελλήνιες να μας έχουν μπει στο κεφάλι από την πρώτη λυκείου κι όλο μας το σόι να ωρύεται ότι για να γίνουμε άνθρωποι πρέπει να σπουδάσουμε, μετά να γίνουμε υπάλληλοι (δημοσίου κατά το επιθυμητόν), και να αποκτήσουμε «ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι» μας.

Με τις ιστορίες περί ψυχρού πολέμου, αλλά και τις ιστορίες για αντάρτικο, Γιάρο, Μικρασιατικό και χίλιους άλλους πολέμους από τους παππούδες μας, που πότε-πότε τις μπερδεύαμε.

Με Γκλασνοστ, Περεστρόικα, Γκορμπατσώφ, αλλά και Ρήγκαν, Θάτσερ και Κολλ.

Με ελληνικό κινηματογράφο, Βουγιουκλάκη, Καρέζη, Παπαγιανόπουλο και πόσους άλλους, αλλά και star-trek και «Ρετιρέ»

Με οικογενειακές διακοπές μεγάλου μήκους, με «Ραντεβού τον Σεπτέμβρη» αναρτημένο με μεγάλα γράμματα στις αίθουσες των χειμερινών κινηματογράφων, με σχεδόν καμιά οργανωμένη παραλία, με nivea ή όταν επιτέλους πήγαμε μόνοι μας διακοπές με coperton με δείκτη 2!

Με τις επαναστάσεις να ξεθυμαίνουν, και το νέο πρότυπο να μας θέλει «εντός του συστήματος» αλλά «διαφορετικούς».

Κάπως έτσι μεγαλώσαμε. Κι οι πιο πολλοί, μεγαλώσαμε καλά, με όμορφες παιδικές αναμνήσεις, και μπόλικη χαρά, όπως αξίζει πάντα στα παιδιά. Οι γονείς μας στην αντίστοιχη ηλικία ούτε που φαντάζονταν πολλά από αυτά.

Τέλος του 80 κι αρχές του 90. Η Ελλάδα έχει κάνει τα πρώτα της βήματα σχετικής σταθερότητας, κι έχει ίσως τη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη από ποτέ. Οι περισσότεροι εντυπωσιασμένοι από όλα τα τεχνολογικά θαύματα που εισέβαλαν στη ζωή τους, και ακόμα πιο εντυπωσιασμένοι που μπορούσαν να αποκτήσουν αρκετά από αυτά. Αν και φοβισμένοι για τη σταθερότητα και τη διάρκεια αυτής της ευμάρειας, εξοικειώθηκαν γρήγορα, και μόνο όταν κάποιες απαιτήσεις των παιδιών τους φαίνονταν εντελώς παράλογες αναφωνούσαν «εγώ στην ηλικία σου ούτε δεύτερο ζευγάρι παπούτσια δεν είχα, κι εσύ τώρα θέλεις…». Ένιωθαν ότι επιτέλους είχαν λίγο παραπάνω χώρο, λίγη παραπάνω σημασία, λίγα παραπάνω χρήματα, λίγη παραπάνω ελπίδα να κάνουν κάτι πέρα από την επιβίωση. Κάποιοι λίγοι ένιωθαν ότι έχουν υπερβολικά παραπάνω σημασία, αλλά δε θα μιλήσουμε γι αυτούς εδώ.

Η πραγματικότητά μας, σαν παιδιά και σαν έφηβοι, πιο ρευστή και αντικρουόμενη από ποτέ. Τα ερεθίσματα μάλλον χαοτικά, σε μια χώρα που προσπαθούσε να δημιουργήσει ένα χαρακτήρα. Τα αποτελέσματα πολλές φορές εξίσου χαοτικά, χωρίς ιδιαίτερη λογική συνέπεια. Ο κόσμος μας δεν ήταν σαφής, δεν ήταν στέρεος, ήταν μάλλον ρευστός, αμφιλεγόμενος, συχνά αντιφατικός. Το καλό: οι επιλογές ήταν άπειρες. Το κακό: ήταν εύκολο να χαθείς.

Αποκτήσαμε συνειδήσεις, απόψεις που μοιάζουν σχεδόν αντανακλαστικές, που συχνά δε βγάζουν πολύ νόημα, που ριζώνουν σε εκείνο το τόσο φωτεινό αλλά και τόσο σκοτεινό χάος όπου μεγαλώσαμε.

Όμως ο κόσμος ευτυχώς πάει πάντα μπροστά, κι ας αναπολούν οι διάφοροι μεμψίμοιροι. Η πραγματικότητα πλέον σταθεροποιείται, γίνεται προφανής, πάντα εφόσον αποφασίσουμε να τη δούμε. Κι ίσως ήρθε η ώρα να χτίσουμε κάπως λιγότερο χαοτικές συνειδήσεις, να οραματιστούμε έναν πιο συμπαγή κόσμο και να τον φτιάξουμε. Όταν σταματήσουμε να κάνουμε ό,τι νομίζουμε ότι μας λένε, οι ζωές μας σταματούν να εναντιώνονται στους εαυτούς μας. Κι επιτέλους δε θα χρειάζεται να φταίνε οι άλλοι για όλα τα δεινά μας, θα μπορούμε να φταίμε εμείς, και να τα διορθώσουμε, να τα φτιάξουμε όπως θέλουμε εμείς. Γιατί τελικά, τι είναι καλύτερο, να νιώθεις αδικημένος ή να περνάς τη ζωή σου όπως θέλεις;